Anorexia nervosa

Anorexia nervosa: “Maar je bent toch helemaal niet dik?“

Degene die lijdt aan anorexia nervosa is obsessief bezig met het eigen gewicht en figuur. Er is een allesoverheersende wens om gewicht te verliezen, wat leidt tot steeds strengere eetrestricties. De variatie in de voedselkeuze wordt beperkter, porties worden verkleind en bepaalde voedselgroepen worden volledig vermeden. Het hongergevoel wordt genegeerd of onderdrukt, soms met behulp van kauwgom, water, koffie of andere methoden die de eetlust tijdelijk verminderen.

Het gewichtsverlies verloopt geleidelijk en is in de vroege fase van de ziekte niet altijd direct zichtbaar. Vaak vallen sociale en psychologische veranderingen eerder op. Mensen met anorexia trekken zich steeds vaker terug uit sociale situaties. Uit eten gaan of gezamenlijke maaltijden worden vermeden uit angst om de controle over de voedselinname te verliezen. Hierdoor komen veel mensen met anorexia nervosa in een isolement terecht, wat de problematiek verder versterkt. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor de normale ontwikkeling, vooral in de jeugdjaren, waarin sociale interacties en het opbouwen van relaties een cruciale rol spelen.

Naast sociaal isolement heeft anorexia nervosa ook psychologische en emotionele gevolgen. Naarmate het lichaam steeds verder verzwakt, verminderen bepaalde gevoelens en emotionele behoeften. In de beginfase kan er een gevoel van trots en superioriteit ontstaan vanwege de zelfdiscipline en het vermogen om de honger te negeren. Dit geeft tijdelijk een gevoel van controle en voldoening. Echter, na verloop van tijd slaat dit vaak om in gevoelens van neerslachtigheid, leegte en soms diepe depressie. De dagelijkse focus op gewichtsverlies en controle over eten kan het leven steeds meer laten voelen als doelloos en zinloos. In ernstige gevallen kunnen zelfs suïcidale gedachten ontstaan.

Mensen met anorexia nervosa worden vaak gezien als perfectionistisch, gedisciplineerd en betrouwbaar. Dit komt doordat ze zichzelf extreem hoge eisen opleggen, zowel op school, werk als in andere prestaties. Ze ervaren een constante druk om perfect te zijn en falen in de ogen van anderen is voor hen onverdraaglijk. Tegelijkertijd voelen ze diep van binnen dat ze nooit goed genoeg zijn, hoe hard ze ook hun best doen. Dit perfectionisme en de extreme angst om te falen maken hen bijzonder kwetsbaar voor een laag zelfbeeld en een constante interne strijd om zichzelf te bewijzen.

Wanneer iemand voldoet aan de kenmerken van anorexia nervosa, is er sprake van een ernstige situatie die deskundige hulp vereist. Vaak ontkent de persoon in kwestie de ernst van de stoornis en bagatelliseert hij of zij de problemen. Dit maakt het moeilijk voor de omgeving om in te grijpen, maar vroegtijdige interventie is van groot belang om verdere schade aan zowel lichaam als geest te voorkomen.

Diagnostische criteria van anorexia nervosa volgens de DSM-5

Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5), zijn de officiële criteria voor anorexia nervosa als volgt:

1. Restrictie van energie-inname

   • Een aanzienlijk lager lichaamsgewicht dan wat als minimaal gezond wordt beschouwd voor leeftijd, geslacht, ontwikkelingsstadium en lichamelijke gezondheid.

2. Intense angst om aan te komen of dik te worden

   • Er is een extreme angst voor gewichtstoename, zelfs bij ondergewicht.

   • Gedrag dat gericht is op het voorkomen van gewichtstoename, zoals extreem sporten, vasten of misbruik van laxeermiddelen en diuretica.

3. Verstoord lichaamsbeeld

   • Een verstoorde perceptie van het eigen lichaamsgewicht of figuur.

   • Overmatige invloed van lichaamsgewicht op zelfwaardering.

   • Ontkenning van de ernst van het lage lichaamsgewicht.

De DSM-5 onderscheidt twee subtypen van anorexia nervosa:

• Restrictieve type: Gewichtsverlies wordt primair bereikt door dieetbeperkingen, vasten en/of overmatige lichaamsbeweging.

• Eetbuien-/purgerende type: De persoon heeft eetbuien en/of maakt gebruik van purgeergedrag zoals braken, laxeermiddelen of klysma’s.

Geen diagnose, maar herken je jezelf wel in het volgende?

Naast de volledig ontwikkelde vorm van anorexia nervosa kan het zijn dat je slechts aan enkele criteria voldoet. En ook als je niet aan alle diagnostische criteria voldoet, maar je herkent je in onderstaand, ook dan verdien je hulp:

• Obsessieve controle over voeding (bijvoorbeeld extreem tellen van calorieën of een rigide eetpatroon).

• Sociale vermijding rondom eten (bijvoorbeeld smoesjes verzinnen om maaltijden over te slaan).

• Excessief sporten met als doel gewichtsverlies, ondanks uitputting of blessures.

• Sterke angst voor gewichtstoename, zelfs bij een gezond gewicht.

Ook deze gedragingen en gevoelens moeten serieus genomen worden, omdat ze vaak een opstap kunnen zijn naar een ernstigere eetstoornis. Hoe eerder een eetprobleem wordt herkend en aangepakt, hoe groter de kans op herstel en het voorkomen van een verdere negatieve ontwikkeling.

Behandeling en herstel

Herstel van anorexia nervosa vraagt om een multidisciplinaire aanpak, die zich richt op zowel het fysieke als het mentale welzijn. Effectieve behandelingen kunnen bestaan uit:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): gericht op het veranderen van verstoorde denkpatronen en eetgedrag.

• Psychotherapie: helpt onderliggende emotionele en sociale problemen aan te pakken.

• Medische monitoring: noodzakelijk bij ernstig ondergewicht of lichamelijke complicaties.

• Voedingsbegeleiding: ondersteuning bij het opbouwen van een gezond eetpatroon.

• Gezinsondersteuning: belangrijk, vooral bij jonge patiënten, om een steunend netwerk te bieden.

• Lichaamsgerichtwerk en trauma therapie: een integrale aanpak waarbij lijf en hoofd weer in balans komen.

Het is belangrijk dat mensen met anorexia nervosa en andere eetstoornissen de juiste hulp en ondersteuning krijgen. Herstel is mogelijk, maar vraagt tijd, professionele begeleiding en begrip vanuit de omgeving.

Bronnen

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.

• Jeugd & eetstoornissen.

• Fairburn, C. G. (2008). Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders. Guilford Press.

• Treasure, J., Claudino, A. M., & Zucker, N. (2010). Eating Disorders. The Lancet, 375(9714), 583-593.

Wil je hulp of advies over dit onderwerp? Neem dan contact op met ons. We bieden je graag steun en ondersteuning bij het herstellen van joouw zelfvertrouwen, zelfbeeld en eetgedrag en andere uitdagingen of gerelateerde problematiek.