Machismo nervosa - muscle dysmorphia en Bigorexia

Machismo nervosa en muscle dysmorphia (bigorexia): de onzichtbare strijd van mannen met eetstoornissen

Hoewel eetstoornissen vaak geassocieerd worden met vrouwen, komen ze ook bij mannen voor. Een van de minst erkende, maar steeds vaker voorkomende stoornissen onder mannen is muscle dysmorphia, ook wel bekend als bigorexia of in bredere zin machismo nervosa. Dit is een aandoening waarbij een man (of in sommige gevallen een vrouw) een vertekend lichaamsbeeld heeft en een obsessie ontwikkelt met gespierdheid. Ondanks een gespierd lichaam ervaren zij zichzelf als ‘te mager’ of ‘niet gespierd genoeg’, wat kan leiden tot extreme gedragingen rondom voeding, sport en het gebruik van prestatiebevorderende middelen.

Wat is muscle dysmorphia?

Muscle dysmorphia (md) valt onder de bredere categorie van body dysmorphic disorder (bdd), diegene die hiermee worstelt heeft een obsessieve preoccupatie heeft met een vermeende imperfectie in het uiterlijk. In het geval van bigorexia draait deze obsessie om een verlangen naar extreme spiermassa en een laag vetpercentage, vaak ten koste van de fysieke en mentale gezondheid.

Mannen met deze aandoening kunnen zich continu gespannen en onzeker voelen over hun uiterlijk, zelfs als zij objectief gezien al een gespierd lichaam hebben. Zij besteden buitensporig veel tijd aan krachttraining, dieetplanning en soms het misbruik van supplementen en anabole steroïden om hun lichaamsbeeld te ‘verbeteren’.

Kenmerken van bigorexia / muscle dysmorphia

Mannen met muscle dysmorphia vertonen vergelijkbare gedragingen als vrouwen met anorexia of boulimia, maar met een omgekeerd doel: waar anorexia gericht is op mager zijn, richt bigorexia zich op gespierdheid. Enkele kenmerken zijn:

• extreem veel tijd besteden aan krachttraining – soms uren per dag in de sportschool, met een obsessieve focus op het verbeteren van de spiermassa.

• strikt dieet – rigide voedingspatronen waarbij bepaalde voedingsstoffen zoals vetten worden gemeden en er een focus is op eiwitten en supplementen.

• angst om spiermassa te verliezen – ook wel ‘reverse anorexia’ genoemd, waarbij mannen continu het gevoel hebben dat ze te mager of onvoldoende gespierd zijn.

• lichamelijke klachten negeren – trainen ondanks blessures of oververmoeidheid, uit angst om progressie te verliezen.

• sociale isolatie – afzeggen van sociale activiteiten om het fitnessregime niet te verstoren.

• gebruik van anabole steroïden – om spiergroei te versnellen, wat kan leiden tot hormonale disbalansen en andere gezondheidsproblemen.

Zowel mannen als vrouwen met eetstoornissen vertonen vergelijkbare psychologische kenmerken, waaronder:

• perfectionisme – het gevoel dat hun lichaam nooit ‘goed genoeg’ is.

• laag zelfbeeld – extreme onzekerheid over hun uiterlijk.

• obsessioneel gedrag – compulsief trainen, overmatig wegen en meten van het lichaam.

• emotionele regulatieproblemen – gebruik van lichaamsverandering als een manier om controle te voelen.

Volgens onderzoek van grillo en davis (2004) zijn er geen significante verschillen in psychiatrische symptomen tussen mannen en vrouwen met een eetstoornis. Dit betekent dat ook mannen kwetsbaar zijn voor dezelfde onderliggende psychologische problemen, zoals angststoornissen, depressie en obsessief-compulsieve stoornis.

Jogging- en fitnessverslaving: wanneer sport ongezond wordt

Naast muscle dysmorphia zijn er andere vormen van obsessief sportgedrag die overlappen met eetstoornissen bij mannen, zoals:

• joggingverslaving – de dwang om steeds verder of sneller te joggen, ondanks lichamelijke uitputting of blessures.

• fitnessverslaving – een extreme focus op uiterlijk en krachttraining, waarbij alles in het leven draait om het perfectioneren van het lichaam.

Mannen die aan deze verslavingen lijden, kunnen zichzelf volledig verliezen in hun streven naar een 'perfect' lichaam, waarbij zij nooit tevreden zijn met hun progressie. Dit kan ernstige fysieke en psychologische gevolgen hebben, waaronder overtraining, hormonale verstoringen en sociale isolatie.

Oorzaken en risicofactoren

Net zoals bij andere eetstoornissen zijn de oorzaken van muscle dysmorphia zowel biologisch, psychologisch als sociocultureel van aard.

• schoonheidsidealen en sociale druk – het moderne beeld van de ‘ideale man’ wordt vaak geassocieerd met een extreem gespierd en laag vetpercentage lichaam, wat bijdraagt aan onzekerheid en prestatiedruk.

• social media en fitnesscultuur – instagram, tiktok en youtube tonen vaak onrealistische lichaamsidealen, wat kan leiden tot negatieve zelfwaardering en obsessief gedrag.

• laag zelfbeeld en perfectionisme – een verhoogd risico bij mannen met een geschiedenis van onzekerheid of faalangst.

• ervaringen uit de jeugd – pesten over het lichaamsbeeld of opgroeien in een omgeving waarin uiterlijke prestaties centraal staan, kan bijdragen aan het ontstaan van een eetstoornis.

• genetische en neurobiologische factoren – net als bij anorexia en boulimia kunnen erfelijke aanleg en hersenstructuren een rol spelen in het ontwikkelen van muscle dysmorphia.

Gezondheidsrisico’s van muscle dysmorphia

Zonder behandeling kan muscle dysmorphia leiden tot ernstige lichamelijke en psychische klachten, zoals:

• overtraining en blessures – gewrichtsproblemen, spierafbraak en chronische pijn.

• hormonale verstoringen – anabolenmisbruik kan leiden tot impotentie, borstvorming (gynaecomastie) en hartproblemen.

• voedingsdeficiënties – een te streng dieet kan tekorten aan essentiële voedingsstoffen veroorzaken.

• psychische problemen – angst, depressie en zelfs suïcidale gedachten komen voor bij mannen met muscle dysmorphia.

Behandeling en herstel

Herstel van muscle dysmorphia is mogelijk, maar vraagt een holistische aanpak, waaronder:

• cognitieve gedragstherapie (cgt) – om obsessieve denkpatronen rondom het lichaam en trainen te doorbreken.

• psychotherapie – onderliggende emotionele problemen aanpakken.

• voedingsadvies – een gezond en gebalanceerd eetpatroon ontwikkelen zonder obsessieve restricties.

• medicamenteuze ondersteuning – indien nodig, bijvoorbeeld bij comorbide angst of depressie.

• ondersteuning vanuit de omgeving – het doorbreken van stigma en het bespreekbaar maken van eetstoornissen bij mannen.

Conclusie

Muscle dysmorphia en machismo nervosa zijn serieuze, maar vaak onderbelichte aandoeningen bij mannen. Net als bij andere eetstoornissen is vroegtijdige herkenning en behandeling essentieel om de negatieve impact op de fysieke en mentale gezondheid te beperken. Door bewustwording te vergroten en de schaamte rondom eetstoornissen bij mannen te doorbreken, kunnen we bijdragen aan een gezonder en realistischer lichaamsbeeld voor iedereen.

Wil je hulp of advies over dit onderwerp? Neem dan contact op met Isa Power, waar we ondersteuning bieden bij herstel van eetstoornissen, inclusief muscle dysmorphia en obsessief sportgedrag.